اشتغال به کار زندانیان

اشتغال به کار زندانیان: بر اساس ماده یک قانون راجع به وادار نمودن محبوسین غیرسیاسی به کار مصوب 1314 مجلس شورای ملی ،اشخاصی که در نتیجه ارتکاب جرائم عادی(غیرسیاسی) محکوم به حبس شده یا بشوند و لااقل یک ثلث از مدت حبس درباره آنان اجرا شده ممکن است نسبت به بقیه مدت حبس در موسسات فلاحتی یا صنعتی وادار به کار و تحت حفاظت قرار داده شوند به شرایط ذیل:

1-رضایت محبوس،جز در مورد محکومین به حبس یا کار اجباری که در مورد آنها رضایت شرط نیست

2-در صورتی که محبوس خطرناک به جامعه یعنی مجرم بالطبیعه یا باالحرفه یا باالعاده تشخیص نشود.

ماده 4 قانون مذکور در بیان پرداخت اجرت به زندانیان شاغل مقرر داشته است که ،در موسساتی که محبوس مشغول کار می شود باید موسسه اجرت عمل محبوس را مثل سایر افراد بدهد که صرف معیشت خود و کسانی که تکفل معاش آنها بر عهده محبوس است بشود و در صورتی که اجرت او رائد بر معیشت خود و کسانش باشد زائد برای محبوس در صندوق موسسه ضبط می شود که در موقع استخلاص به او مسترد شود.

آیین نامه کار محبوسین مصوب 1372

برابر آیین نامه کار محبوسین مصوب 1372 و اصلاحات بعدی آن،در هر یک از شهرستانها که شعبه بنگاه تربیت زندانیان تشکیل شود بنگاهی بنام بنگاه کار زندانیان مرکب از نمایندگان وزارت کشور و دادستان محل و رییس زندان محل و نماینده بنگاه تربیت زندانیان تشکیل گردیده و مامور اجرای مقررات این آیین نامه خواهدبود.

بنگاه می تواند برای زندانیانی که به کار گمارده می شوند لباس کارگری به خرج خود تهیه و در ساعات کار در دسترس آنها بگذارد.

بنگاه کار زندانیان موظف است به خرج خود وسایل تفریح و سرگرمی و اصلاح اخلاق زندانیان را فراهم سازد.

در ماده 6 قانون اقدامات تامینی مصوب سال 1339 آمده است که هر گاه کسی مرتکب جنحه یا جنایت گردد که مجازات قانونی آن حبس باشد دادگاه می تواند ضمن حکم مجازات با توجه به شرایط مقرر در ذیل ماده فوق،مجازات معین در باره او را بلا اجرا گذاشته و دستور نگهداری او را در یک کارگاه کشاورزی یا صنعتی برای  مدت نامعینی بدهد.

کارگاههای کشاورزی و صنعتی باید فقط مخصوص این دسته از مجرمین بوده و مجهز به وسایل لازمه برای آموزش کار باشد.

در کارگاههای کشاورزی یا صنعتی،هر محکوم به حرفه ای که استعداد آن را دارد گمارده شده و کارآموزی می نماید به نحوی که قادر باشد بعد از خروج از زندان با اشتغال بدان شغل یا حرفه زندگی مادی خود را تامین نماید این آموزش باید طوری باشد که ساختمان فکری و جسمی و مخصوصا اطلاعات دیگر حرفه ای مجرم را تکمیل نماید.

حسب بند ب ماده 190 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران،وزیر دادگستری موظف است نسبت به تهیه آیین نامه کار زندانیان با اولویت حرفه آموزی مناسب اقدام کند به نحوی که پس از اتمام دوره محکومیت آنها ضمن ارایه تادیه اشتغال،امکان حذف سوپیشینه و حضور موثر آنها در جامعه فراهم گردد.

آیین نامه کار زندانیان با اولویت حرفه آموزی

آیین نامه کار زندانیان با اولویت حرفه آموزی موضوع ماده 190 قانون برنامه سوم در تاریخ 10/12/1379 به تصویب هیات وزیران رسید.

در این آیین نامه منظور از کارگاههای تحت پوشش زندانها و اقدامات تامینی و ترتیبی کشور،موسسات صنعتی،کشاورزی،خدماتی و نظایر آن می باشند که وابسته به سازمان بوده و با امکانات لازم از طریق سرمایه گذاری بخش دولتی و خصوصس یا تعاونی برای کارآموزی و اشتغال به کار زندانیان در داخل یا خارج از زندانها تاسیس یا می شوند و مقصود از زندانیان کارآموز به زندانیانی گغته می شود که برای کسب مهارت های فنی در دوره های آموزشی فنی و حرفه ای شرکت می نمایند و زندانیان شاغل نیز به زندانیان اطلاق می شود که به طور داوطلب در کارگاههای موضوع این آیین نامه حسب نظر شورای طبقه بندی زندانیان مشغول بکار می باشند بدیهی است که در زندان به هیچ وجه الزامی نیست.

در این آیین نامه دوره های آموزش فنی و حرفه ای به دورهایی گفته می شود که به منظور آموزش مهارت های فنی و حرفه آموزی زندانیان کارآموز برقرار می گردد و دستمزد نیز وجوهی است که حسب مقررات مربوط سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور تعیین و به زندانیان شاغل پرداخت می گردد.

طبق ماده 3 آیین نامه،زندانیان داوطلب پس از انجام آزمایش های لازم و تشخیص استعداد و ذوق و تخصص آنها،حسب نظر شورای طبقه بندی زندانیان متناسب با امکانات و ظرفیت های موجود جهت شرکت در دورهای حرفه آموزی و اشتغال بکار در کارگاههای تحت پوشش سازمان انتخاب می گردند.

سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور در پایان هر دوره حرفه آموزی از زندانیان آموزش دیده مطابق با استانداردهای ملی،آزمون بعمل آورده و به کسانی که موفق به کسب نمره قبولی گردند،گواهینامه مهارت فنی و حرفه ای بدون اشاره به زندانی بودن آنان با انجام تشریفات خاص که جنبه تشویق و بازگشت به یک زندگی سالم و شرافتمندانه داشته باشد اعطا می نمای.مطابق تبره های یک و دو  ماده شش آیین نامه کار زندانیان با اولویت حرفه آموزی،زندانیان شاغل و کارآموز در طول مدت اشتغال به کار و کارآموزی فقط تابع مقررات این آیین نامه و سایر آیین نامه های مربوط به سازمان بوده و موظفند علاوه بر حسن انجام کار و رعایت موازین اخلاقی و شئونات اسلامی مقررات مربوط به امور زندان،کارگاههای تحت پوشش سازمان و دوره های کارآموزی را رعایت نمایند.مسئولان مربوط در موسسات محل کار در هر مقطع می توانند از ادامه کارآموزی و اشتغال بکار آن دسته از زندانیانی که رعایت مقررات و ضوابط را نمی نمایند ممانعت به عمل آورده و مراتب را حسب مورد به مراجع ذیصلاح در زندان گزارش نمایند.

میزان دستمزد زندانیان دارای اشتغال به کار

میزان دستمزد زندانیان شاغل و چگونگی پرداخت آن وفق مقررات فصل پنجم آیین نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور به تناسب درجه مهارت و کاردانی هر یک از آنان و میزان و نوع کاری که انجام می دهند تعیین می گردد.

میزان ساعت کار زندانیان دارای اشتغال به کار

ساعت کار زندانیان شاغل 8 ساعت در روز بوده که در صورت تمایل زندانی با موافقت مرکز مربوط تا سقف چهار ساعت دیگر نیز قابل افزایش است و زندانیان شاغل می توانند در اوقات فراغت خود به کارهای هنری بپردازند.

اشتغال بکار زندانیان در ایام تعطیلات رسمی کشور در مقابل چهل درصد اضافه بر مزد روزانه انجام می گیرد.

سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور موظف است در جهت رعایت نکات ایمنی کار از سوی زندانیان شاغل و کارآموز و مسئولان مربوط،ترتیبات لازم برای توجیه و آشنا سازی زندانیان شاغل و کارآموز نسبت به مقررات بهداشت حرفه ای و حفاظت ایمنی کار را فراهم نماید.

مسئولان کارگاهها و موسسات محل اشتغال به کار و حرفه آموزی زندانیان با کارشناسان بهداشت حرفه ای و ایمنی کار و همچنین بازرسان حوزه معاونت امور اشتغال،خودکفایی و حرفه آموزی سازمان همکاری لازم را به عمل خواهند آورد.(مواد7،8 و آیین نامه)

حوادث ناشی از کار زندانیان دارای اشتغال به کار

سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور موظف است کلیه زندانیان شاغل را بیمه حوادث ناشی از کار نماید و حق بیمه حوادث ناشی از کار به موجب مقررات پیش بینی شده در آیین نامه اجرایی سازمان تامین می گردد.

در صورت رضایت از نحوه حضور و غیاب،اخلاق و رفتار و عملکرد،زندانیان شاغل و کارآموز به پیشنهاد مسئولان مربوط می توانند از حداکثر امتیازات پیش بینی شده در آیین نامه سازمان بهره مند شوند.

به منظور حضور موثر و سازنده زندانیان شاغل در عرصه اجتماع و حذف سوءپیشینه از سجل کیفری آنان،سازمان وفق مقررات مذکور در آیین نامه کمیسیون عفو و بخشودگی اقدامات لازم را به عمل می آورد(مواد10و11 آیین نامه).

در اجرای ماده 119 آیین نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب سال 1380 رئیس قوه قضاییه،سازمان می تواند در جهت ایجاد اشتغال برای زندانیان داوطلب کار با استفاده از امکانات سازمان و یا کمک های دولتی و یا از طریق دریافت وام یا با مشارکت بانک ها و ارگانهای دولتی،تعاونیها و یا بخش خصوصی اقدام نماید.زندانیان داوطلب پس از آزمایش های لازم و تشخیص استعداد و ذوق و تخصص آنها با کسب نظر شورای طبقه بندی و رعایت مقررات این آیین نامه ر کارگاههای داخل زندان یا موسسات صنعتی،کشاورزی و خدماتی خارج از زندان بکار گمارده می شوند.

زندانیان باید به حرفه هایی که مستلزم دیدن دوره های تعلیماتی برای کسب مهارت و تخصص می باشد و از طرف سازمان ابلاغ می شود بکار گمارده شوند تا در طول زمان بتوانند با طی مراحل مختلف آموزشی به اخذ گواهینامه مهارت فنی در رشته مخصوص نائل گردند.

زندانیان می توانند با موافقت رئیس زندان در ساعات بیکاری و فراغت در آسایشگاه خود به کارهای دستی اشتغال داشته باشند.

مواد اولیه این نوع کارها منحصرا از طریق فروشگاه زندان در اختیار آنان گاشته می شود.

هر گاه زندانی نتواند با سرمایه خود اقدام به تهیه مواد اولیه و لوازم مربوطه نماید این مواد و لوازم  از طریق زندان یا انجمن حمایت از زندانیان تهیه و در اختیار وی گذارده خواهد شد.

در این صورت پس از کسر هزینه تهیه لوازم،یک چهارم از سود حاصله به عنوان سهم سرمایه برداشت و به حساب صندوق زندان یا انجمن حمایت از زندانیان واریز و بقیه به حساب زندانی منظور می گردد.

زندانی مجاز است کار دستی خود را پس از قیمت گذاری توسط زندان و با استفاده از نظر خبره به هر نحو که خود می داند به زندان یا به اشخاص دیگر واگذار یا به فروش برساند.

در صورت فروش یا واگذاری به غیر،قیمت فروش نباید از قیمت تعیین شده توسط زندان کمتر باشد.

ساعات کار و استراحت زندانیان در موسسات صنعتی،کشاورزی و خدماتی داخل یا خارج زندان با توجه به موقعیت محل و نوع و کیفیت کار و با رعایت فصل دوم از بخش دوم این آیین نامه از طرف رئیس کارگاه یا موسسه مربوطه با هماهنگی رئیس زندان تعیین و به مورد اجرا گذارده می شود(از مواد 120 تا 122 آین نامه).

مزد روزانه زندانیان به تناسب درجه مهارت و کاردانی هر یک از آنان و میزان و نوع کاری که انجام می دهند به وسیله مدیرکل استان تعیین می شود.

نحوه پرداخت مزد زندانیان دارای اشتغال به کار

مزد ماهانه کار زندانی به شرح زیر تقسیم می گردد:

1-پنجاه درصد به حساب بانکی سرپرست موقت عائله تحت تکفل زندانی واریز می گردد

2-بیست و پنج درصد به حساب زندانی واریز می شود که در موقع آزادی به او پرداخت گردد

3- بیست درصد به حساب خود زندانی برای مخارج ضروری پردخت می شود

4-پنج درصد برای جبران خسارت و حوادث ناشی از کار بر اساس قرارداد فیمابین سازمان و زندانیان شاغل اختصاص داده خواهد شد.

در صورتی که زندانی فاقد عائله تحت تکفل باشد پنجاه درصد دستمزد مذکور در بند یک نیز به حساب زندانی واریز می گردد.

در موقع انتقال زندانی به زندان یا موسسه دیگر در اسرع وقت کلیه مطالبات او پس از تسویه حساب کامل به محل زندان جدید حواله و منتقل می شود(مواد123 تا 126 آیین نامه).

با توجه به ماده 127 آیین نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور،موسسات صنعتی،کشاورزی و خدماتی مکلفند:

الف- در صورت بروز حوادث ناشی از کار،هزینه  خسارت وارده به زندانیان را از محل پنج درصد موضوع بند 4 ماده 125 که فوقا بدان اشاره شد پرداخت نمایند.

ب-کلیه مقررات ایمنی،حفاظتی،بهداشتی را طبق ضوابط قانونی رعایت نمایند.پرداخت موجودی حساب پس انداز هنگام آزادی به شرط آن که منع قانونی نداشته باشد پس از تسویه حساب از کلیه قسمت های زندان بلامانع است.